نقش معلم در تربیت و زندگی انسان

در سیستم های آموزشی، افراد زیادی مشغول به کارند و فعالیت های آنها بطور مستقیم یا غیر مستقیم در تربیت دانش آموزان و یا دانشجویان مؤثر است اما در این میان، نقش معلمان و اساتید و دانشگاهها از دیگر افراد بسیار برجسته‏تر می نماید چنان‏که بیشتر اوقات را دانش آموزان در مدرسه و دانشجویان در دانشگاه زیر نظر آنها سپری می کنند و عوامل دیگر هم فراهم آورنده زمینه برای فعالیت معلّم‏ها و اساتید می‏باشد از این رو بسیاری از دانش آموختگان نظام آموزشی سنتی و جدید شکل گیری شخصیت خود را مرهون معلمان خود می دانند یکی از نویسندگان که عمری را به معلمی گذرانده می‏نویسد: یکی از تحصیل کرده‏هایی که تحصیلات عالی و دکترای خود را در کشور آلمان به پایان رسانیده بود چندین بار اقرار واعتراف کرد که همه عقاید دینی او مدیون ارتباط با معلّم خود بوده است.(1)
زیرا آنچه در فرایند تعلیم و تربیت به متعلم انتقال می‏یابد تنها معلومات و مهارت‏های معلّم نیست بلکه تمام صفات، خلقیات، حالات نفسانی و رفتار ظاهری او نیز به شاگردان منتقل می شود.(2)
رابطه دانش آموز با معلّم یک رابطه باطنی و معنوی است دانش آموز و یا دانشجو معلّم را شخصیتی محترم و ممتاز می‏داند که او را در بزرگ شدن و به استقلال و آزادی رسیدن، و به عضویت رسمی جامعه در آمدن کمک و مساعدت می نماید معلّم با روح و جان دانش آموز و یا دانشجو سروکار دارد و به همین جهت بعنوان یک الگوی محبوب و مطاع پذیرفته می شود . دانش آموز اگر چه قبلا در محیط خانواده علوم و اطلاعات فراوانی را کسب کرده رفتارهایی را آموخته و به اموری عادت کرده و تا حدودی شخصیت او شکل گرفته است ولی هنوز شکل ثابت به خود نگرفته و تا حد زیادی قابل انعطاف و تغییر می‏باشد. کودک و نوجوان در این سنین از محیط خانواده خارج می شود و بطور رسمی در اجتماعی جدید یعنی مدرسه و یا دانشگاه پذیرفته می شود .
دانش آموز در این اجتماع جدید فرصت می یابد تا افکار و اندوخته‏های دینی و رفتار و عادتهای گذشته‏اش را مورد بازنگری قرار دهد و شخصیّت خویش را بسازد و تکمیل و تثبیت نماید.
با نفوذترین و محبوب ترین فردی که می تواند در این مرحله حساس او را یاری کند معلّم است به همین جهت دانش آموزان و یا دانشجویان معلّم و استاد خود را بعنوان یک الگو و اسوه می پذیرند و از رفتار و گفتار و اخلاق خوب یا بد او سرمشق می گیرند . و خود را با وی همسان و همانند می سازند.
همچنین دانش آموزان همه اعمال و رفتار معلمان و مدیر و حتّی سرایدار مدرسه را زیر نظر دارند، و از آنها درس می گیرند دانش آموزان از طرز برخورد و تعامل معلمان با مدیر، معلمان با یکدیگر، معلمان با خدمتکاران مدرسه و معلمان با دانش آموزان درس می‏گیرند.

.

معنای تقوا

.

از حضرت على (ع) جویا شدند معناى تقوا و پرهیزگارى چیست ؟ حضرت فرمود: کسى را مى توان با تقوا گفت که اگر کلّیه اعمال و رفتارهاى او را در میان یک طَبَق بگذارند و بدون اینکه سرپوشى روى آن طَبَق انداخته باشند آن را در اطراف جهان بگردانند او عملى انجام نداده باشد که باعث شرمندگى وى گردد و بدین علّت لازم شود که آن را پنهان نماید.

تقوا از منظر قرآن و عترت

یکی از دستورات خداوند متعال، که

در قرآن کریم در اشکال و قالب‎های

گوناگون برای بندگان بیان شده است.

تقوی می باشد. مثلا در قالب های امر

به تقوی، بیان و ذکر آثار و برکات تقوی

در زندگی دنیوی و حیات اخروی و تعریف و تمجید از جایگاه والا و عاقبت اهل تقوی در بهشت و ... و این سفارش به تقوی نه تنها در قرآن برای مسلمانان آمده بلکه امت های قبل از اسلام نظر یهودیت و مسیحیت و ... که از جانب خداوند برایشان کتابی آسمانی آمده بود نیز از جانب خداوند سبحان سفارش و توصیه به تقوی شده اند، پس تقوی در کتب آسمانی پیشین نیز بوده، خداوند می فرماید: “و ما به کسانی که پیش از شما، کتاب آسمانی به آنها داده شده بود، سفارش کردیم، (همچنین) به شما (نیز) سفارش می کنیم که “اتقوالله” تقوی الهی پیشه کنید”(1) اما تقوی یعنی چه؟ این کلمه از ماده “وقی” است که به معنای حفظ و صیانت و نگهداری است. شهید مطهری(ره) بعد از بررسی واژه تقوی در لغت و استعمال آن می نویسد تقوا به معنای عام کلمه زندگی هر فردی است که می خواهد انسان باشد و تحت فرمان عقل زندگی کند و از اصول معینی پیروی نماید. تقوای دینی و الهی یعنی اینکه انسان خود را آنچه از نظر دین و اصولی که دین در زندگی معین کرده، خطا و گناه و پلیدی و زشتی شناخته شده، حفظ و صیانت کند و مرتکب آنها نشود” در ادامه ایشان این تقوا را (حفظ و صیانت خود از گناه) را به دو نوع تقسیم می کنند تقوی ضعف و تقوی قوت. نوع اول اینک انسان برای اینکه خود را از آلودگی و معاصی حفظ کند و از موجبات آنها فرار کند و خود را همیشه از محیط گناه دور نگاه دارد شبیه کسی که برای رعایت حفظ الصحه خود کوشش می کند خود را از محیط مرض و میکروب و از موجبات آنها فرار کند و خود را همیشه از محیط گناه دور نگه داردو نوع دوم اینکه در روح خود حالت و قوتی به جا آور که به او مصونیت روحی و اخلاقی می دهد که دکتر فرضا در محیطی قرار بگیرد که وسائل و موجبات گناه و معصیبت فراهم باشد، آن حالت و ملکه روحی او را حفظ کند ... حقیقت تقوی همان روحیه قوی و مقدس عالی است که خود حافظ و نگهدارنده انسان است. باید مجاهدت کرد تا آن معنا و حقیقت پیدا شود”(2)

    تقوی از لوازم ایمان است چرا که خداوند متعال در چندین آیه می فرمایند: یا ایها الذین آمنوا اتقوا الله. مثلا در آیه 278 بقره و آیه 18 سوره حشر این ملازمت (تقوی و ایمان) در جاههای دیگری از قرآن به مناسبتهای گوناگون نیز آ مده است مثلا در آیات 57 و 112 سوره مائده “تقوی الهی پیشه کنید اگر مومن می باشید”

.